Άυπνη, Εξαντλημένη, Εκνευρισμένη
Το φαινόμενο είναι γνωστό από παλιά, η περιγραφή του όμως είναι πρόσφατη. Το πρόβλημα «στρες» άρχισε να εξετάζεται, να συζητιέται και να εμφανίζονται διάφορες πιθανές προτάσεις για τη λύση του μόλις στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Βασικά γίνεται διάκριση ανάμεσα σε δύο τύπους στρες: στο θετικό και το αρνητικό στρες. Το θετικό στρες είναι αυτού του είδους η πίεση που ασκεί κάποιος στον εαυτό του και τον κάνει δημιουργικό και ικανό να αποδίδει στους διάφορους τομείς της ζωής του. Το αρνητικό στρες καταπνίγει την ορμητικότητα και την επινοητικότητα του ανθρώπου και προκαλεί βλάβες στην υγεία του. Τότε αυτού του είδους η υπερβολική πίεση γίνεται και σαν «αόρατο βιολογικό όπλο», που χτυπάει κάποιον όσες φορές χρειάζεται για να του προκαλεί σοβαρό τραύμα. Γι’ αυτόν το λόγο δεν μπορεί το στρες να αντιμετωπίζεται με ελαφρότητα σαν ένα είδος μοντέρνου και παροδικού φαινομένου, αλλά αντίθετα θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν ένα σοβαρό πρόβλημα.
Το στρες των γυναικών
Είναι σαφές ότι οι γυναίκες και ιδιαίτερα αυτές με πολλαπλές υποχρεώσεις, ζουν καταστάσεις που προκαλούν στρες: όλων των ειδών οι καθημερινές υποχρεώσεις, το παιδί που είναι άρρωστο στο σπίτι, η παραπάνω δουλειά στο γραφείο, οι προστριβές με το σύντροφο. Υπάρχουν όμως εκτός από αυτούς και κάποιοι άλλοι παράγοντες που προκαλούν στρες και είναι λιγότερα σαφείς. Οι επιστήμονες περιγράφουν πέντε τέτοιους παράγοντες που εντείνουν το στρες και συνήθως παραβλέπονται
Καταπιεσμένη οργή: Οι γυναίκες μαθαίνουν να κρύβουν το θυμό τους. Στην περίπτωση δε που τον εκφράζουν, αυτό το κάνουν με τρόπο κρυφό και σπάνια τον κατευθύνουν στο πρόσωπο που τον έχει προκαλέσει. Κάποια στιγμή ο θυμός αυτός ξεσπάει ανεξέλικτος, πράγμα που βλάπτει τις προσωπικές ή τις επαγγελματικές τους σχέσεις.
Απωθημένη επιθετικότητα: Γυναίκες, που η αντιπαράθεσή τους με τον αυταρχικό πατέρα ή την αυταρχική μητέρα τους κατέληγε πάντα σε ήττα τους διατηρούν μέσα τους ένα ποσοστό καταπιεσμένης εχθρότητας. Η επιθετικότητα τους απωθείται και εξισορροπείται με τη θυσία, την τάση για απόλυτη τάξη και τελειομανία.
Απωθημένες ανάγκες: Μία γυναίκα που ανατράφηκε με τρόπο ώστε να φροντίζει κυρίως τους άλλους, να είναι πολύ καλή και να αδιαφορεί για τις δικές της ανάγκες ως ενήλικας θα είναι σίγουρα μία πηγή φροντίδας και προσοχής – για τους άλλους. Όποια παραμελεί τον εαυτό της και δεν απαιτεί να τις ανταποδίδουν αυτά που προσφέρει νιώθει ότι την παραμελούν και ότι τη χρησιμοποιούν, πράγμα που αυξάνει ακόμα περισσότερο το στρες.
Αισθήματα ενοχής: Γυναίκες που εργάζονται ή που μεγαλώνουν μόνες τα παιδία τους έχουν συχνά αισθήματα ενοχής απέναντι σ’ αυτά. Προκειμένου να σταθούν στο ύψος του ρόλου τους «της καλής μητέρας», που τους έχει εντυπωθεί από την παιδική τους ηλικία, δεν απαιτούν τίποτα από την οικογένεια τους και θέλουν να τα κάνουν όλα μόνες τους, χωρίς τη βοήθεια κανενός, ούτε καν αυτή των παιδιών τους ή του συντρόφου τους.
Χαμηλή αυτοεκτίμηση: Το αίσθημα ότι δεν αξίζει κανείς-ίσως εξαιτίας μιας παιδικής ηλικίας σε ένα οικογενειακό περιβάλλον που κριτικάριζε συνεχώς και επομένως υποτιμούσε το άτομο αυτό –προκαλεί μία τάση, υπερβολική και καθόλου ρεαλιστική, για υπερβολική αντοχή, επίδοση και αναγνώριση από τους άλλους, που εντείνει το στρες.
Καταπιεσμένη οργή: Οι γυναίκες μαθαίνουν να κρύβουν το θυμό τους. Στην περίπτωση δε που τον εκφράζουν, αυτό το κάνουν με τρόπο κρυφό και σπάνια τον κατευθύνουν στο πρόσωπο που τον έχει προκαλέσει. Κάποια στιγμή ο θυμός αυτός ξεσπάει ανεξέλικτος, πράγμα που βλάπτει τις προσωπικές ή τις επαγγελματικές τους σχέσεις.
Απωθημένη επιθετικότητα: Γυναίκες, που η αντιπαράθεσή τους με τον αυταρχικό πατέρα ή την αυταρχική μητέρα τους κατέληγε πάντα σε ήττα τους διατηρούν μέσα τους ένα ποσοστό καταπιεσμένης εχθρότητας. Η επιθετικότητα τους απωθείται και εξισορροπείται με τη θυσία, την τάση για απόλυτη τάξη και τελειομανία.
Απωθημένες ανάγκες: Μία γυναίκα που ανατράφηκε με τρόπο ώστε να φροντίζει κυρίως τους άλλους, να είναι πολύ καλή και να αδιαφορεί για τις δικές της ανάγκες ως ενήλικας θα είναι σίγουρα μία πηγή φροντίδας και προσοχής – για τους άλλους. Όποια παραμελεί τον εαυτό της και δεν απαιτεί να τις ανταποδίδουν αυτά που προσφέρει νιώθει ότι την παραμελούν και ότι τη χρησιμοποιούν, πράγμα που αυξάνει ακόμα περισσότερο το στρες.
Αισθήματα ενοχής: Γυναίκες που εργάζονται ή που μεγαλώνουν μόνες τα παιδία τους έχουν συχνά αισθήματα ενοχής απέναντι σ’ αυτά. Προκειμένου να σταθούν στο ύψος του ρόλου τους «της καλής μητέρας», που τους έχει εντυπωθεί από την παιδική τους ηλικία, δεν απαιτούν τίποτα από την οικογένεια τους και θέλουν να τα κάνουν όλα μόνες τους, χωρίς τη βοήθεια κανενός, ούτε καν αυτή των παιδιών τους ή του συντρόφου τους.
Χαμηλή αυτοεκτίμηση: Το αίσθημα ότι δεν αξίζει κανείς-ίσως εξαιτίας μιας παιδικής ηλικίας σε ένα οικογενειακό περιβάλλον που κριτικάριζε συνεχώς και επομένως υποτιμούσε το άτομο αυτό –προκαλεί μία τάση, υπερβολική και καθόλου ρεαλιστική, για υπερβολική αντοχή, επίδοση και αναγνώριση από τους άλλους, που εντείνει το στρες.
Τέσσερα βασικά σημεία για την καταπολέμηση του στρες
Δοκιμάστε διάφορες τεχνικές χαλάρωσης. Μερικές γυναίκες βρίσκουν αποτελεσματική τη γιόγκα, άλλες την αυθυποβολή και άλλες τις ασκήσεις διαλογισμού. Όλες αυτές οι μέθοδοι σκοπό έχουν να διακόψουν το φαύλο κύκλο της υπερβολικής φόρτισης, της συνεχούς έντασης και των ψυχοσωματικών ενοχλήσεων. Μερικές φορές αρκούν κάποια σύντομα διαλύματα σε μία πολυάσχολη μέρα-στη διάρκεια των οποίων κάποιος, π.χ. κάνει μερικές ασκήσεις γυμναστικής ή όταν μιλά στο τηλέφωνο κάνει κυκλικές κινήσεις των ώμων και του κεφαλιού.
Μάθετε να ζείτε σύμφωνα με ένα πρόγραμμα που το έχετε σχεδιάσει με προσοχή. Καταρχήν, σκεφτείτε σοβαρά και με προσοχή πως διαθέτετε το χρόνο σας. Σημειώνετε κάθε μέρα, για ένα διάστημα μερικών ημερών, τις δραστηριότητες σας και εξετάστε πως ξοδεύετε το χρόνο σας. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας μπορεί να αποβεί εξαιρετικά θετικό και προσοδοφόρο όταν δείτε πόσο πολλές ώρες σπαταλάτε σε άχρηστα πράγματα. Σκεφτείτε μήπως μέχρι τώρα χρησιμοποιούσατε τη συνεχή έλλειψη χρόνου σαν την τέλεια πρόφαση, προκειμένου να μπορείτε να παραπονιέστε συνεχώς και να αποφεύγετε τις δύσκολες καταστάσεις.
Σταματήστε να συμπεριφέρεστε υπερπροστατευτικά. Θα πρέπει να σταματήσετε επίσης να αναλαμβάνετε συνεχώς να φέρετε σε πέρας τις υποχρεώσεις των άλλων και να λύσετε τα προβλήματά τους. Θα πρέπει να μάθετε να βάζετε κάποια όρια –ευγενικά και με κατανόηση. Μην απαντάτε αμέσως ναι, αλλά σκεφτείτε πρώτα αν πραγματικά θέλετε να βοηθήσετε. Η υπερβολική ενασχόληση με τα προβλήματα των άλλων δε βοηθά κανέναν, ούτε αυτόν που έχει ανάγκη, ούτε αυτόν που βοηθά.
Προσπαθήστε να γελάτε και κυρίως να ζείτε. Ένας μεγάλος αριθμός επιστημόνων έχουν απόδειξη τη θετική επίδραση του χιούμορ στην καταπολέμηση του στρες. Πλουτίστε ξανά την καθημερινή σας ζωή με πράγματα όπως το ρομαντισμό, την αγάπη, την ικανοποίηση, τις φιλίες. Όταν κάποιος είναι κάτω από υπερβολική πίεση, θέλει συνήθως να μείνει μόνος για να ξαναβρεί τις δυνάμεις του. Όμως ορισμένες δραστηριότητες μπορούν πραγματικά να σας ξεκουράσουν. Μια τέτοια δραστηριότητα θα μπορούσε να είναι η ενασχόληση σας μα κάποιο γνωστικό θέμα που πάντα σας ενδιέφερε. Καταπολεμήστε την ένταση από τα προβλήματα της δουλειάς με κάποιες ξαφνικές αποδράσεις, όπως με κάποιο ταξίδι στην πόλη, με κάποιους μακρινούς περιπάτους στην εξοχή ή με κάποιες νέες γνωριμίες.
Δοκιμάστε διάφορες τεχνικές χαλάρωσης. Μερικές γυναίκες βρίσκουν αποτελεσματική τη γιόγκα, άλλες την αυθυποβολή και άλλες τις ασκήσεις διαλογισμού. Όλες αυτές οι μέθοδοι σκοπό έχουν να διακόψουν το φαύλο κύκλο της υπερβολικής φόρτισης, της συνεχούς έντασης και των ψυχοσωματικών ενοχλήσεων. Μερικές φορές αρκούν κάποια σύντομα διαλύματα σε μία πολυάσχολη μέρα-στη διάρκεια των οποίων κάποιος, π.χ. κάνει μερικές ασκήσεις γυμναστικής ή όταν μιλά στο τηλέφωνο κάνει κυκλικές κινήσεις των ώμων και του κεφαλιού.
Μάθετε να ζείτε σύμφωνα με ένα πρόγραμμα που το έχετε σχεδιάσει με προσοχή. Καταρχήν, σκεφτείτε σοβαρά και με προσοχή πως διαθέτετε το χρόνο σας. Σημειώνετε κάθε μέρα, για ένα διάστημα μερικών ημερών, τις δραστηριότητες σας και εξετάστε πως ξοδεύετε το χρόνο σας. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας μπορεί να αποβεί εξαιρετικά θετικό και προσοδοφόρο όταν δείτε πόσο πολλές ώρες σπαταλάτε σε άχρηστα πράγματα. Σκεφτείτε μήπως μέχρι τώρα χρησιμοποιούσατε τη συνεχή έλλειψη χρόνου σαν την τέλεια πρόφαση, προκειμένου να μπορείτε να παραπονιέστε συνεχώς και να αποφεύγετε τις δύσκολες καταστάσεις.
Σταματήστε να συμπεριφέρεστε υπερπροστατευτικά. Θα πρέπει να σταματήσετε επίσης να αναλαμβάνετε συνεχώς να φέρετε σε πέρας τις υποχρεώσεις των άλλων και να λύσετε τα προβλήματά τους. Θα πρέπει να μάθετε να βάζετε κάποια όρια –ευγενικά και με κατανόηση. Μην απαντάτε αμέσως ναι, αλλά σκεφτείτε πρώτα αν πραγματικά θέλετε να βοηθήσετε. Η υπερβολική ενασχόληση με τα προβλήματα των άλλων δε βοηθά κανέναν, ούτε αυτόν που έχει ανάγκη, ούτε αυτόν που βοηθά.
Προσπαθήστε να γελάτε και κυρίως να ζείτε. Ένας μεγάλος αριθμός επιστημόνων έχουν απόδειξη τη θετική επίδραση του χιούμορ στην καταπολέμηση του στρες. Πλουτίστε ξανά την καθημερινή σας ζωή με πράγματα όπως το ρομαντισμό, την αγάπη, την ικανοποίηση, τις φιλίες. Όταν κάποιος είναι κάτω από υπερβολική πίεση, θέλει συνήθως να μείνει μόνος για να ξαναβρεί τις δυνάμεις του. Όμως ορισμένες δραστηριότητες μπορούν πραγματικά να σας ξεκουράσουν. Μια τέτοια δραστηριότητα θα μπορούσε να είναι η ενασχόληση σας μα κάποιο γνωστικό θέμα που πάντα σας ενδιέφερε. Καταπολεμήστε την ένταση από τα προβλήματα της δουλειάς με κάποιες ξαφνικές αποδράσεις, όπως με κάποιο ταξίδι στην πόλη, με κάποιους μακρινούς περιπάτους στην εξοχή ή με κάποιες νέες γνωριμίες.
Μην ξεχνάτε:
1. Το γελοίο προκαλεί αποικοδόμηση των ορμονών του άγχους αδρεναλίνη και κορτιζόλη.
2. Όταν γελάμε, ο οργανισμός παράγει ενδορφίνες, «τις ορμόνες της ευτυχίας». Γι’ αυτό και κανείς μετά αισθάνεται χαλαρωμένος και πιο ευτυχής.
